De duistere voortekenen van de pensioenwet

Dinsdag stemt de Eerste Kamer hoogstwaarschijnlijk over de nieuwe pensioenwet. In normale omstandigheden zou ik rustig afwachten: soms zit je in een democratie nu eenmaal in de minderheid, de meerderheid beslist en wellicht hebben die het allemaal een stuk beter gezien.

Toch knaagt het behoorlijk. De Raad voor de rechtspraak heeft al twee keer hard gewaarschuwd. Lees door de keurige beleefde brief heen en je ziet dat de Raad een forse hoeveelheid civiele procedures verwacht. Zij vragen de regering nu al extra geld voor de extra werklast die dit meebrengt voor civiele rechters. En waarschuwen dat dit in het ergste geval zelfs kan leiden tot een volledige ontregeling van het civiele rechtspraaksysteem.

De regering heeft weliswaar zo ongeveer elke mogelijkheid tot bezwaar door deelnemers afgeschaft, maar toch zullen mensen juist vanwege het gebrek aan bezwaarmogelijkheden naar de rechter willen stappen.

U vraagt een voorbeeld? Het ABP bracht afgelopen jaren de persoonlijke pensioenvermogens van deelnemers in beeld. Met de nieuwe pensioenwet die ieders toegezegde uitkering standaard omzet in persoonlijke pensioenpotten natuurlijk bijzonder interessant om eens te bekijken. Ik heb brieven ontvangen van mensen die in januari 2023 nog een bedrag hadden staan van 900.000 euro (een mooi kapitaal voor een flink pensioen) maar dit bedrag in april 2023 ineens nog maar 600.000 euro was. Waarop deze geschrokken deelnemer vervolgens van ABP geen goede verklaring kreeg voor de daling van het pensioenpotje.

Sinds 25 mei is de berekening van het pensioenpotje bij ABP vervolgens voor iedereen offline gehaald. Laat dat op u inwerken: we gaan over op individuele pensioenpotten in het nieuwe stelsel en het grootste pensioenfonds haalt de berekening hoeveel er in de pot per deelnemers gereserveerd is, offline.

Na de invoering van de nieuwe pensioenwet – als de wet door de Eerste Kamer wordt aanvaard – krijgt iedereen in principe een eigen pensioenpotje. Maar je mag niet weten hoeveel er nu in de pot zit voor je. Je kunt de overgang dus niet volgen of narekenen.

Het ABP zegt zelf: “We kennen de nieuwe rekenregels nog niet. We kunnen dus helaas nog geen bedragen laten zien op basis van die nieuwe regels.”

De rekenregels waarmee het collectieve pensioenvermogen wordt omgezet in individuele pensioenvermogens is overigens wel zo goed als bekend en vergaand vastgelegd in wetgeving. Er zijn zelfs 100.000 economische scenario’s voorgeschreven voor een groot deel van de berekeningen. De complexiteit is echter zo groot dat ook experts dat overigens waanzin vinden. Want wat je in die economische scenario’s stopt, is cruciaal. Zo wordt in deze scenario’s een meetkundig aandelenrendement gestopt dat veel hoger is dan het historisch gemiddeld aandelenrendement en het onderliggende advies van de Commissie Parameters. Het 1-jarig rendement is ongeveer 9%. En als je met hoge verwachte rendementen rekent, heb je later een probleem: de premies kunnen omlaag volgens de berekeningen want met hoge rendementen kan je in verwachting een prachtig pensioen halen. Maar je hebt ook nu een probleem: want de rendementen worden ook gebruikt bij het bepalen wie hoeveel krijgt uit het collectieve vermogen in zijn persoonlijk pensioenvermogen.

Het probleem zit behoorlijk diep:

• U dacht dat duidelijk was bij de stemming hoe de collectieve pensioenpot verdeeld zou worden? Ik moet u teleurstellen. Dat is niet duidelijk.

• U dacht dat duidelijk was hoe groot uw persoonlijke pensioenpot nu was: nou het was duidelijk als u bijvoorbeeld bij het ABP zat, maar zal dit nu niet meer zijn, juist nu dit een zeer interessant gegeven is bij overgang naar het nieuwe pensioenstelsel.

• U dacht dat u een overzicht krijgt over de omzetting van rechten waaraan u rechten kun ontlenen? Nee, dat zal er niet zijn. Onlangs heeft een rechter besloten dat u geen rechten kunt ontlenen aan het Uniform pensioen overzicht dat u periodiek krijgt.

• U dacht dat de pensioenfondsen hun administratie op orde hebben? Nee, ook daarin moet ik u teleurstellen. De Nederlandsche Bank schreef onlangs dat 75% van de pensioenfondsen geen interne audit op datakwaliteit heeft uitgevoerd de afgelopen 2 jaar. Zie ook mijn vorige blog over pensioen.

• U dacht dat u bezwaar kon maken tegen het omzetten van uw opgebouwde rechten in een persoonlijk pensioenvermogen en voortaan onzeker pensioen? Nee, dat kunt u niet, omdat de nieuwe pensioenwet dit expliciet uitsluit.

• U dacht dat u met een meerderheid van deelnemers toch zeker wel moet instemmen voor zo’n grote wijziging in uw pensioen? Nee, ook dat voorstel hebben de regeringspartijen verworpen. Waar het bijzonder is dat het pensioen van politici wel onder het oude pensioenstelsel blijft bij inwerkingtreding van de nieuwe pensioenwet. Omdat politici volgens de grondwet met 2/3de meerderheid moeten instemmen om hun pensioen te wijzigen, en die meerderheid was er zelfs onder politici niet: de regering denkt dit op te lossen door voor politici (voorlopig of definitief) een aparte status te creëren.

U kunt de pensioenhervorming zelf niet volgen. Ik moet bekennen dat ik ook niet alle stukken van deze pensioenwet goed begrijp en dat is nadat ik er maanden mee bezig geweest ben.

Ik kan wel constateren dat de rechters van dit land een behoorlijk rationele angst hebben voor een vloedgolf aan rechtszaken. Als mensen in een keer tienduizenden euro’s minder krijgen dan verwacht, zullen ze veel juridische middelen proberen, tot en met de gang naar de rechter in Straatsburg (EVRM) of Luxemburg (Handvest van de EU) vanwege onteigening.

En misschien begrijp u ook waarom ik de dreigende pensioenhervorming niet alleen onverstandig vind en tegengestemd heb, maar ook waarom ik werkelijk mijn hart vasthoud bij de invoering en de juridische en economische gevechten die kunnen uitbreken. En waarom ik wellicht tegen beter weten in hoop dat de Eerste Kamer alsnog een verstandig besluit neemt.