Deep dive in de vaderlandse geschiedenis: François Vrancken-lezing op 11 maart

Werken onze overheidsinstituties nog wel in het algemeen belang? Dat is een vraag die me al enige tijd bezighoudt. We gaan de laatste tijd behoorlijk slordig om met rechtsstaat, met mensenrechten en met onze democratie. Daardoor staat de legitimiteit van politieke besluitvorming onder druk. Het toeslagenschandaal legde bloot dat Nederlandse burgers door de belastingdienst vermalen werden en dat het hen vrijwel onmogelijk werd gemaakt om hun recht te halen. Principiële besluiten – over de coronapas bijvoorbeeld – zijn Europese uitvoeringsbesluiten geworden, terwijl het Parlement altijd het laatste woord zou moeten hebben over coronaregels die aan grondrechten raken.

In de zestiende eeuw ontwikkelde de rechtsgeleerde François Vrancken revolutionaire ideeën over soevereiniteit en legitimiteit van overheidsgezag, ideeën die een belangrijke mate vorm zouden geven aan het Nederlandse staatsbestel. Vrancken koppelt soevereiniteit niet aan een persoon – zoals een koning – maar aan de manier waarop het gezag wordt bekleed. Vrancken hanteert een volledig ander criterium: soevereiniteit hoort daar te liggen waar het gezag in het belang van de onderdanen wordt uitgeoefend.

Met behulp van het Nationaal Archief heb ik unieke stukken van François Vrancken uit 1587 kunnen bestuderen. Tijdens de François Vranckenlezing zal ik, aan de hand van zijn ideeën, dieper ingaan over de legitimiteit en soevereiniteit van ons land: wie is er in Nederland nu eigenlijk soeverein, wie is er de baas? Is dat het parlement of de regering, is dat de EU, de rechter of zijn dat internationale organisaties? En voldoet ons staatsbestel nog aan de eisen die Vrancken stelde, met andere woorden: hebben wij ervoor gezorgd dat de beslissingsmacht daar ligt, waar er voldoende waarborgen zijn dat deze macht in het algemeen belang wordt uitgeoefend? En zo nee, hoe kunnen we daar, net als Vrancken, verandering in brengen?

Wil je mijn lezing op 11 maart bijwonen? Dan kun je je hier aanmelden.

Organisatie: Mandeville Academy

Bezoek aan het Nationaal Archief